ตรวจสุขภาพ: ความดันตกในท่ายืน (Orthostatic Hypotension)

[siritidaphon]

ตรวจสุขภาพ: ความดันตกในท่ายืน (Orthostatic Hypotension)

ความดันตกในท่ายืน (Orthostatic Hypotension) หรือที่เรียกว่า ความดันโลหิตต่ำขณะเปลี่ยนท่า เป็นภาวะที่ความดันโลหิตลดลงอย่างรวดเร็วและผิดปกติ เมื่อมีการเปลี่ยนท่าทางจากท่านอนหรือท่านั่งเป็นท่ายืน

ภาวะนี้เกิดขึ้นเนื่องจากเมื่อเราลุกขึ้นยืน แรงโน้มถ่วงจะดึงเลือดให้ไหลลงไปรวมกันที่ขาและช่องท้อง ทำให้เลือดไหลเวียนกลับสู่หัวใจและสมองน้อยลง ระบบประสาทอัตโนมัติของร่างกาย (Autonomic Nervous System) จะต้องทำงานทันทีเพื่อทำให้หลอดเลือดหดตัวและหัวใจเต้นเร็วขึ้น เพื่อรักษาระดับความดันโลหิตให้คงที่ แต่ในผู้ที่มีภาวะนี้ ระบบการตอบสนองดังกล่าวทำงานผิดปกติหรือทำงานไม่ทัน


เกณฑ์การวินิจฉัยทางการแพทย์

วินิจฉัยเมื่อมีการวัดความดันโลหิตในท่ายืน (ภายใน 2-5 นาที) เทียบกับท่านอนแล้วพบว่า:

ความดันโลหิตตัวบน (Systolic Blood Pressure) ลดลง มากกว่าหรือเท่ากับ 20 มิลลิเมตรปรอท (mmHg) และ/หรือ

ความดันโลหิตตัวล่าง (Diastolic Blood Pressure) ลดลง มากกว่าหรือเท่ากับ 10 มิลลิเมตรปรอท (mmHg)

อาการ
อาการมักเกิดขึ้นทันทีเมื่อเปลี่ยนจากท่านอนหรือท่านั่งเป็นท่ายืน และมักหายไปในเวลาสั้น ๆ เมื่อกลับไปนั่งหรือนอน:

หน้ามืด วิงเวียนศีรษะ คล้ายจะเป็นลม

เป็นลม หรือหมดสติชั่วคราว (Syncope)

มองเห็นภาพไม่ชัด หรือตาพร่ามัว

อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย

คลื่นไส้


สาเหตุหลัก
ภาวะนี้เกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ:


ปริมาตรเลือดในร่างกายลดลง:

ภาวะขาดน้ำ: เช่น ท้องเสียรุนแรง, อาเจียน, ดื่มน้ำน้อย

ภาวะเลือดออก: เช่น เลือดออกในทางเดินอาหาร (อุจจาระดำ) หรือภาวะโลหิตจางรุนแรง

ความผิดปกติของระบบประสาทอัตโนมัติ:

โรคเบาหวาน: ที่เป็นมานานจนเกิดภาวะเส้นประสาทเสื่อม

โรคพาร์กินสัน (Parkinson's Disease)

โรคทางระบบประสาทอื่น ๆ เช่น Multiple System Atrophy (MSA)


ผลข้างเคียงจากยา:

ยาลดความดันโลหิต หรือยาขยายหลอดเลือด

ยาขับปัสสาวะ

ยาบางชนิดที่ใช้รักษาโรคซึมเศร้า หรือโรคพาร์กินสัน

ปัญหาหัวใจ: เช่น ภาวะหัวใจวาย หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ


การจัดการและวิธีแก้ไขเบื้องต้น

สิ่งสำคัญที่สุดคือการ หลีกเลี่ยงการเปลี่ยนท่าทางกะทันหัน และการจัดการตามสาเหตุ:

เปลี่ยนท่าช้า ๆ: เมื่อจะลุกจากเตียง ควรนั่งห้อยขาที่ขอบเตียงสักครู่ก่อน แล้วจึงค่อย ๆ ลุกขึ้นยืน

เพิ่มน้ำและเกลือ: ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอตลอดวัน (ประมาณ 1.5–2 ลิตร/วัน) เพื่อเพิ่มปริมาณเลือด โดยเฉพาะผู้ที่มีภาวะขาดน้ำ (ควรปรึกษาแพทย์หากมีโรคความดันโลหิตสูงหรือโรคหัวใจ)

ยกศีรษะขณะนอน: หนุนหมอนให้ศีรษะสูงเล็กน้อยขณะนอนหลับ

ใช้ถุงน่องรัด: การสวมถุงน่องชนิดบีบอัด (Compression Stockings) หรือผ้ายืดพันขา อาจช่วยลดการคั่งของเลือดที่ขาได้

หลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้น: หลีกเลี่ยงการยืนนิ่งเป็นเวลานาน, หลีกเลี่ยงสถานที่ร้อนจัด, และหลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์

การออกกำลังกายเบา ๆ ขณะยืน: หากเริ่มมีอาการหน้ามืดขณะยืน ให้ลองไขว้ขาแล้วบีบ หรือเกร็งกล้ามเนื้อน่อง เพื่อช่วยกระตุ้นให้เลือดไหลกลับสู่หัวใจ

หากมีอาการรุนแรง เป็นบ่อย หรือมีอาการหมดสติ ควร รีบไปพบแพทย์ เพื่อวินิจฉัยหาสาเหตุที่แน่ชัดและปรับแผนการรักษาที่เหมาะสมต่อไป